Darłowskie Zeszyty Naukowe
Walkiewicz L.
Darłowskie Zeszyty Naukowe
Darłowo: 2015
Darłowskie Zeszyty Naukowe, nr 11
Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Darłowskiej od ponad 30 lat zajmuje sie m.in. dziejami naszego regionu. Poprzez organizowanie konferencji naukowych, odczytów i spotkań pogłębiamy wiedzę historyczną i ją upowszechniamy. Prowadzimy ożywioną działalność wydawniczą, publikując samodzielnie oraz przy współpracy z innymi instytucjami, liczne opracowania historyczne, materiały źródłowe i bieżące wynikające z działalności członków Towarzystwa. Ich tematyka koncentruje się głównie, choć nie tylko, wokół dziejów Darłowa i Regionu Środkowopomorskiego. Najnowszy numer Darłowskich Zeszytów Naukowych poświęcony jest głównie Konferencji Naukowej zorganizowanej 25 września 2015 w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa. Było mi niezmiernie miło i przyjemnie w imieniu organizatorów Konferencji Naukowej, jakimi byli Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Darłowskiej i Muzeum Zamku Książąt Pomorskich powitać serdecznie w Sali Rycerskiej zamku króla Eryka przybyłych gości w osobach: starostę powiatu sławieńskiego Wojciecha Wiśniowskiego, burmistrza Darłowa Arkadiusza Klimowicza, którzy obaj objęli honorowy patronat nad obradami konferencji. Witałem serdecznie prof. dr hab. Janusza Czebreszuka z Instytutu Prahistorii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, prof. dr hab. Marzenę Szmyt - dyrektora Muzeum Archeologicznego w Poznaniu, naukowców, muzealników, historyków, znawców sztuki przybyłych z różnych stron kraju oraz młodzież i mieszkańców naszego miasta.
Z całą świadomością tematykę konferencji potraktowano szeroko po to, aby wygłoszone referaty, mogły być wykorzystane w przyszłości do opracowania naukowej monografii Darłowa i ziemi darłowskiej. Z przebiegu konferencji i dyskusji wynika, że
równym zainteresowaniem cieszyły się sprawy lokalne jak i te, które poprzez szerokie spojrzenie ukazały przemiany zachodzące na Pomorzu. Wygłoszone i zamieszczone w publikacji referaty w kolejności dziejowej doskonale wpisały się w tegoroczne obchody Europejskich Dni Dziedzictwa, które odbyły się w Darłowie pod hasłem: „Dziedzictwo utracone - dziedzictwo ocalone” na obszarze ziemi darłowskiej i sławieńskiej. Głównym celem konferencji, było poznanie najnowszych wyników badań naukowych i upowszechnienie wiedzy o dziedzictwie kulturowym Pomorza Środkowego dla szerokiego kręgu odbiorców, a szczególnie wśród młodzieży i mieszkańców Darłowa i to nam się udało. Konferencja naukowa niewątpliwie uwrażliwiła uczestników spotkania szczególnie na utracone zabytki, jakie znajdowały się w Darłowie. Jesteśmy przekonani, że wiedza, którą podzielili się z nami autorzy artykułów i dyskutanci przyczyni się do rozbudzenia zainteresowania zarówno przeszłością jak i współczesnością regionu.
Podczas konferencji wygłoszono 10 referatów i jeden pokaz slajdów z komentarzem, które swoim zakresem objęły dzieje naszego regionu od pradziejów po wiek XXI.
Pierwszą podobnego typu sesję naukowo - historyczną Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Darłowskiej zorganizowało w Zamku Książąt Pomorskich w Darłowie już 10 grudnia 1988, krótko po zakończeniu trwającego 17 lat remontu obronnego zamku. Zakochani
w swej Małej Ojczyźnie działacze Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Darłowskiej dzięki takim konferencjom i sesjom odtwarzają karty historii grodu, miasta, kasztelanii i Księstwa Darłowskiego. Nasze stowarzyszenie poprzez Zeszyty Naukowe, wydawane od roku 1993 i inne wydawnictwa oraz prasę i media popularyzuje dzieje regionu i jego dziedzictwo kulturowe. Mamy wielu przyjaciół i sympatyków nie tylko pośród mieszkańców Darłowa, ale również w kraju i zagranicą.
Plonem konferencji jest niniejsza publikacja pn. Darłowskie Zeszyty Naukowe nr 11. Dotychczas w Darłowskich Zeszytach Naukowych swoje artykuły i wystąpienia publikowali m.in.: profesorowie dr habilitowani: Zygmunt Boras, Radosław Gaziński, Józef Lindmajer, Jan Powierski, Barbara Popielas - Szultka, Zygmunt Szultka, Błażej Śliwiński, Jarosław Wenta, dr hab. Marek Żukowski; doktorzy: Zbigniew Mielczarski, Janina Kochańska, Marcin Szukała, Hieronim Kroczyński, Anna Bojar Fijałkowska, magistrowie: Henryk Janocha, Jolanta Ilkiewicz, Janusz Nekanda – Trepka, Bogdana Kozińska, Zbysław Górecki, Konstanty Kontowski, Ewa Bielecka, Wojciech Rychterowicz, Krystyna Różańska, Waldemar Czapla, Leszek Walkiewicz, Teresa Szóstek.
Obecnie grono to poszerzyło się o grupę dalszych naukowców, którzy m.in. zajmują się dziejami naszego regionu.
Inauguracja tegorocznych EDD w województwie zachodniopomorskim odbyła się 5 września w Cedyni. Darłowo prawie corocznie, dzięki aktywności społeczności lokalnej, przygotowuje i opracowuje znaczącą liczbę wydarzeń i przedsięwzięć w ramach zachodniopomorskiego programu obchodów EDD. Królewskie Miasto Darłowo mimo niewielkich zniszczeń w czasie wojny utraciło wiele ze swojego dziedzictwa kulturowego. Przykładem utraconego dziedzictwa jest słynny Srebrny Ołtarz Darłowski. Już po zakończeniu II wojny światowej zaginęły obrazy Lucasa Cranacha Starszego, Albrechta Dürrera, Hansa Holbeina, złote i srebrne numizmaty. Nie wiadomo gdzie się podziało 27 skrzyń z najcenniejszymi zabytkami pochodzącymi z kościoła Mariackiego i z zamkowego muzeum. Zdeponowano je wraz ze Srebrnym Ołtarzem w sejfach sławieńskiego banku. Zaginęły z darłowskiego muzeum: rzeźby z brązu i marmuru, miecze, sztylety, tarcze, strzelby, zbroje, kolczugi, zbiory bursztynu, urny, skarb srebrnych monet o wadze 1,5 kg.
Następnie w czasach PRL-u poprzez polecenia i decyzje władz, ograbiono darłowskie muzeum z 10.000 cennych woluminów ksiąg i starodruków, zabytków sakralnych jak np. krucyfiks z XIV - wieczną rzeźbą Chrystusa Ukrzyżowanego, eksponatów mineralogicznych i geologicznych oraz zbiorów entomologicznych. Jedynie liczne zbiory archeologiczne trafiły w dobre ręce koszalińskich archeologów, ale Muzeum w Darłowie nie korzysta z nich. Gdy 17 grudnia 1949 zabrano zarządowi miasta Darłowa Muzeum i podporządkowano ministerstwu kultury i sztuki, dysponentem darłowskich zbiorów było jedynie Muzeum Pomorza Zachodniego w Szczecinie. W październiku 1957 Muzeum przejęła Wojewódzka Rada Narodowa w Koszalinie. Od roku 1961 Muzeum podlegało Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Sławnie. W latach sześćdziesiątych XX wieku władze w Warszawie i w Koszalinie prowadziły politykę uzupełniania zbiorów muzeów centralnych i okręgowych kosztem muzeów regionalnych. Zbiory etnograficzne i archeologiczne, sztukę sakralną i militaria nakazano przekazać z Darłowa do Muzeów w Koszalinie, Kołobrzegu, Słupsku. Ogołoconemu Muzeum w Darłowie narzucono specjalizację przyrodniczo - morską. Częste zmiany nadrzędnych jednostek nad darłowskim Muzeum oraz brak środków na zakupy eksponatów odbiły sie na jego zbiorach.
Mamy nadzieję, że takie konferencje naukowe nie tylko przyczynią się upowszechnienia wiedzy o regionie i jego skomplikowanej przeszłości, oraz do odzyskania przynajmniej części utraconych zbiorów. W imieniu organizatorów konferencji dziękuję burmistrzowi Darłowa Arkadiuszowi Klimowiczowi i samorządowi za kolejne wsparcie finansowe, które umożliwiło przeprowadzenie konferencji i opublikowanie drukiem wygłoszonych referatów. Przy okazji warto podkreślić, że darłowski samorząd od lat corocznie dofinansowuje: remonty, konserwacje i renowacje takich zabytków, jak np. kościół Mariacki, kościół Św. Gertrudy, czy kamienica armatorska. Dziękuję serdecznie również dyrektorowi Muzeum Jerzemu Buziałkowskiemu za wieloletnią współpracę z naszym Towarzystwem, która procentuje dla społeczeństwa naszego miasta i powiatu oraz Wojciechowi Wiśniowskiemu -staroście powiatu Sławieńskiego za wspieranie idei organizacji konferencji naukowych.
Konferencję rozpoczęło wystąpienie wybitnego archeologa prof. dr hab. Janusza Czebreszuka z Instytutu Prahistorii UAM z Poznania pt. „Pomorze w pradziejach Europy. Kilka uwag na początek”. Równie ciekawie w prelekcji p.t. „Co archeologia wie o Darłowie mówił Jacek Borkowski - szef archeologów z Muzeum w Koszalinie. O dziedzictwie utraconym i częściowo odzyskanym na przykładzie Srebrnego Darłowskiego Ołtarza wspartej multimedialną prezentacją mówiła Dorota Szymczak kierownik
działu konserwatorskiego z Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku. Liczni dyskutanci zwracali uwagę, że Srebrny Darłowski Ołtarz powinien wrócić do Darłowa, gdzie przez 307 lat spełniał funkcje religijne. Jednocześnie należy wznowić międzynarodowe poszukiwania zaginionych 19 srebrnych reliefów pochodzących z tego ołtarza. Maria Witek z Biura Dokumentacji Zabytków w Szczecinie i Waldemar Witek z Narodowego Instytutu Dziedzictwa oddział terenowy w Szczecinie, opracowali referat pt. „Kościoły
ryglowe dawnego powiatu sławieńskiego- ocalone dziedzictwo sakralne”. Językoznawca dr Andrzej Chludziński z Instytutu Kaszubskiego w Gdańsku opublikował interesujący referat pt. „Nazwy osobowe ludzi władzy Darłowa w „Liber beneficiorum Domus Corone Marie prope Rugenwold (1406-1528)”. Ksiądz Henryk Romanik wykładowca w Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Szczecińskiego i Wyższego Seminarium Duchownego w Koszalinie w „Próbie interpretacji symboliczno – biblijnej zabytkowej ambony z kaplicy zamkowej w Darłowie” uwidocznił piękno bogato zdobionej kazalnicy ze specyficznym programem ikonograficznym. Szkoda, że zginęła rzeźbiona figura Jana Chrzciciela wieńcząca baldachim i spinająca symbolikę ambony. Dr Bronisław Nowak z Akademii Pomorskiej w Słupsku zaprezentował po mistrzowsku „Hanzeatyckie dzieje Darłowa”. Mgr Andrzej Dębowski w referacie pt. „Przeszłość jest to dziś, tylko cokolwiek dalej” mówił o Szlaku Bukowskich Cystersów i związanych z nim projektami popularyzującymi ich dziedzictwo. Mgr Jadwiga Kowalczyk-Kontowska starszy kustosz z Muzeum w Szczecinku w artykule pt. „Historia darłowskiej kamienicy Hemptenmacherów” przybliżyła nam dzieje siedziby spółki armatorskiej należącej do jednych z największych w basenie Morza Bałtyckiego. W dyskusji zwrócono uwagę, że autorka niezbyt trafnie w tytule artykułu użyła nazwiska Hemptenmachera, do którego jedynie przez krótki czas należała ta wielowiekowa kamienica armatorów statków. Dr Kacper Pencarski zastępca dyrektora Instytutu Historii i Politologii w Akademii Pomorskiej w Słupsku w referacie pt. „Źródła archiwalne do dziejów Darłowa w latach 1918-1945” poinformował słuchaczy o bogactwie darłowskich archiwaliów z lat 1918-1945
i zachęcał do korzystania z nich. Wiele dowiedzieliśmy się z bogatego pod względem źródłowym tekstu dr Zbigniewa Mielczarskiego p.t. „Początki służby zdrowia w powiecie sławieńskim po 1945 roku”.
Pierwszą część konferencji do przerwy kawowej prowadziła i podsumowała prof. dr hab. Marzena Szmyt- dyrektor Muzeum archeologicznego w Poznaniu. Drugą część poprowadził dr Zbigniew Mielczarski - sekretarz zarządu Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Darłowskiej. Do rąk Państwa trafia jedenasty, numer „Darłowskich Zeszytów Naukowych. Jest on przede wszystkim plonem Konferencji Naukowej zorganizowanej 25 września 2015 w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa przez Leszka Walkiewicza - prezesa Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Darłowskiej i starszego kustosza Muzeum Konstantego Kontowskiego.
Zamieszczamy w nim nigdzie niepublikowane referaty i artykuły. Nie wszystkie wygłoszone referaty dostarczyli naukowcy do druku, do redakcji. Te późniejsze zostaną opublikowane w następnym 12 numerze DZN. Aktualny numer DZN uzupełniono o wspomnienia dziennikarza Newsweeka Cezarego Łazarewicza i Kronikę Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Darłowskiej opracowaną przez Leszka Walkiewicza. Kronika pozwala lepiej poznać szeroką działalność stowarzyszenia. Wynika z niej niezbicie, że pomimo upływających lat członkowie TPZD zachowali żywotność, ciągle mają nowe pomysły, podejmują kolejne inicjatywy.
Do pobrania:
Elektroniczna wersja Darłowskiego Zeszytu Naukowego (PDF - 73MB).
